«Έλληνες εχάραξαν», χαράζουν και θα χαράζουν, γιατί όπως σημειώνει ο Σπύρος Βασιλείου στο άρθρο του ορόσημο για τη χαρακτική: «Η ελληνική λέξη ξυλογραφία που έχει περάσει αυτούσια σε δυτικές και ανατολικές γλώσσες είχε και έχει πάντα ένα γοητευτικό ήχο και ένα ουσιαστικό νόημα στον ελληνικό λόγο». Κι ίσως αυτός ο γοητευτικός ήχος και το ουσιαστικό νόημα να είναι τέτοια, γιατί συνίστανται από δύο άκρα. Η χαρακτική κλείνει μέσα της τόσο νεανικό ενθουσιασμό, όση και ώριμη μαστοριά. Ο ενθουσιασμός και το μεράκι μπορεί να είναι εν πολλοίς σύμφυτα με τους νέους χαράκτες, αλλά η μαστοριά έχει να κάνει με την επίπονη εργασία φυσικά, αλλά και την ουσιαστική μετάδοση της εμπειρίας από τους Έλληνες που εχάραξαν και χαράζουν, μέσω της εκπαίδευσης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και στα άλλα καλλιτεχνικά τμήματα των ελληνικών πανεπιστημίων. Περιδιαβάζοντας την έκθεση των νέων χαρακτών, οι οποίοι έχουν ήδη έχουν εκθέσει το «παρόν» τους και σε προηγούμενες ατομικές και ομαδικές παρουσιάσεις, αισθάνεται ζωντανά τη βιωμένη εμπειρία της χαρακτικής στην Ελλάδα, το δημιουργικό παρόν της, αλλά και το ελπιδοφόρο μέλλον της.

Τα μυστήρια της χαρακτικής σχετίζονται με τη συμβίωσή της με τις τεχνολογικές εξελίξεις. Η διακεκριμένη χαράκτρια Τόνια Νικολαΐδη λέει ότι ήδη από την εποχή του Ντίρερ, του Ρέμπραντ και του Γκόγια, οι χαράκτες δημιουργούσαν με τα τεχνικά μέσα που είχαν στη διάθεσή τους την εποχή τους. Τελικά, δεν έχει σημασία πως το κάνεις, αλλά αν αυτό που κάνεις έχει να πει κάτι, αν ανοίγει ένα παράθυρο στο θεατή να δει το δικό του κόσμο, τις δικές του εμπειρίες μέσα στο όραμα του καλλιτέχνη. Όμως η χρήση των νέων τεχνολογιών χωρίς την εμπειρία των παραδοσιακών μεθόδων της χαρακτικής, μοιάζει μετέωρη και επιτηδευμένη. Κι αυτή η αίσθηση δεν υπάρχει σε κανένα έργο της έκθεσης. Αντιθέτως, η αίσθηση που κυριαρχεί είναι ότι οι νέοι χαράκτες εξελίσσουν και προσθέτουν τον ενθουσιασμό του καιρού τους σε μια τέχνη με παρελθόν, παρόν και μέλλον.

Η αίσθηση της εξέλιξης είναι ορατή στα έργα των πιο ώριμων δημιουργών, του μεγαλύτερου Παύλου Χαμπίδη και του νεότερου Δημήτρη Τσιρογιάννη. Ο Δημήτρης Τσιρογιάννης χαράζει με παραδοσιακές, χοντρές μαύρες γραμμές επίσης «παραδοσιακές» συνθέσεις – καρνάγιο, θερινά τραπεζάκια έξω στην παραλία, το πίσω σκηνικό των πολυκατοικιών – με μια φρέσκια, ίσως και ρομαντική, ματιά πάνω στη χαρακτική. Ο Παύλος Χαμπίδης επιστρατεύει την τεχνική της μονοτυπίας για να διανθίσει με ένα τουλάχιστον έντονο χρώμα, κίτρινο συνήθως, τις φυσιογνωμίες του, οι οποίες μοιάζουν να πρωταγωνιστούν σε ένα όνειρο. Η «Κατερίνα» με τα έντονα πλακάτα χρώματα, έργο ενός χαράκτη της επόμενης γενιάς, του Κώστα Μαρκόπουλου, είναι χαραγμένη σε συνθετικό ξύλο, αλλά δίνει την εντύπωση ότι κατάγεται από τις ξυλογραφίες του Ιωάννη Μόραλη ή και του Ράλλη Κοψίδη, ενώ η ξυλογραφία με το σπίτι και το δένδρο μοιάζει με σκηνικό του θεάτρου σκιών. Η μεταξοτυπημένη, πιο μοντέρνα, «Γυναίκα» του Κανούτο Κάλαν παραπέμπει στην παράδοση της ποπ αρτ, όπως και το αντικριστό ζευγάρι «Θεοφανία και Δαμιανός».

Η μαστοριά στη χαρακτική είναι μέρος της σύλληψης και εν τέλει της σύνθεσης. Το χέρι είναι προέκταση του νου και όσο πιο πολύ συμμετέχει στη δημιουργία του έργου, τόσο πιο αντιπροσωπευτικό των προθέσεων του δημιουργού είναι το δημιούργημά του. Τόσο πιο αυθεντικό είναι το έργο. Έργα (μαστορικών) χειρών, από τη σύλληψη μέχρι το τελικό αντίτυπο, είναι οι «παραμυθένιες» οξυγραφίες του Λεωνίδα Γιαννακόπουλου, οι μοναχικοί κορμοί δένδρων του Ανδρέα Κοντονή και τα σουρεαλιστικά συμπλέγματα κορμών επίσης, της Ελένης Δερβίσογλου, συμβολικοί όλοι αυτοί οι κορμοί, οι οποίοι μάλλον παραπέμπουν σε στατικές, ανθρώπινες φιγούρες. Αντίθετα τα δένδρα της Κλέβες Κρίσικο – ασπρόμαυρη ξυλογραφία και έγχρωμη χαλκογραφία – δίνουν την αίσθηση του αέρα που περνά μέσα από τα κλαδιά, και αυτή η αίσθηση της κίνησης ολοκληρώνεται στην επόμενη ξυλογραφία, στο «Ταξίδι», όπου η βάρκα και τα πουλιά ξεκινούν να βγουν από το κάδρο.

Ο πειραματισμός είναι συστατικό στοιχείο της έμπνευσης στη χαρακτική. Και βεβαίως έχει να κάνει με την εξερεύνηση νέων υλικών και τεχνικών. Η Βασιλική Αναστασίου δοκίμασε την αντοχή του πλεξιγκλάς και συνδύασε το αποτύπωμά του με το κολάζ. Το πρωτότυπο αποτέλεσμα της χαρακτικής της είναι γοητευτικό στο «Κουτί της Πανδώρας» (collagraphe), αλλά και στην πολύχρωμη μονοτυπία με το αερόστατο που ταξιδεύει προς το φεγγάρι. Αλλά ο πειραματισμός – και ο σιαμαίος αυτοσχεδιασμός – έχει να κάνει και με το θέμα. Ο Μιλτιάδης Πεταλάς πειραματίζεται με ξεχωριστή μαεστρία πάνω στην ατμόσφαιρα των παραμυθιών. Απόκοσμες φιγούρες στέκονται μέσα σε σκηνικά μεσαιωνικών μυθιστορημάτων, στήνοντας φανταστικές ιστορίες, οξυγραφίες ασπρόμαυρες («Fantasia II», «Οφηλία») ή επιχρωματισμένες με ακουαρέλα («Lamento D’ Arianna»). Σε μια τέτοια φανταστική ατμόσφαιρα κινούνται και οι χαλκογραφίες της Βασιλικής Γκαραβέλα («Της νυκτός διελθούσης ήγγικεν η ημέρα…») και της Άννας Χαρακτινού («Πορεία στη Νύχτα»). Τα αισθητικά ταξίδια της Αννής Ζαβιτσάνου στηρίζονται σε πραγματικά ταξίδια και η ίδια λέει για την ουσία της τέχνης της: «Όσο ταξιδεύω ζωγραφίζοντας και όσο ζωγραφίζω ταξιδεύοντας βουτάω στην ουσία της ζωής και μου αποκαλύπτονται αλήθειες που διαφορετικά, φοβάμαι, θα μου έμεναν άγνωστες».


ΝΙΚΟΣ Γ. ΜΑΣΤΡΟΠΑΥΛΟΣ
Δημοσιογράφος-Πολιτισμολόγος

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες:
Βασιλική Αναστασίου, Λεωνίδας Γιαννακόπουλος, Βασιλική Γκαραβέλα, Ελένη Δερβίσογλου, Aννή Ζαβιτσάνου, Ανδρέας Κοντονής, Κώστας Μαρκόπουλος, Μιλτιάδης Πεταλάς, Έφη Σούτογλου, Δημήτρης Τσιρογιάννης, Παύλος Χαμπίδης, Άννα Χαρακτινού, Canuto Kallan, Kleves Krisiko